arcam

In de gemeenschappelijke woonkamer van één van de gangen – de gezelligste werd ons op het hart gedrukt – verzamelden ’s ochtends een groep mensen met verschillende achtergronden en situaties. Tijdens de koffie probeerden we een gemeenschappelijke voertaal te zoeken: de meeste deelnemers spraken naast hun moedertaal ook uitstekend Nederlands, Engels of allebei. Met één van de deelnemers die enkel Perzisch (Farsi) sprak – de taal die ze onder andere in Iran, Afghanistan en Tadzjikistan spreken-, was het iets moeilijker communiceren: we beholpen ons met handgebaren en veel voorbeelden uit de eerder verschenen Subjectieve Atlassen.

Tijdens de kringgesprekken kwamen veel interessante onderwerpen bovendrijven. Hoe ervaar je een plaats als je als statushouder nieuw in een land komt? Zonder een netwerk van familie en vrienden is het moeilijk om wortels te groeien op een plaats. Een gevoel van belonging (“erbij horen”) creëren is niet vanzelfsprekend. De activiteiten die de bewoners van Startblok Elzenhagen samen organiseren, gemeenschappelijke etentjes, tuinieren in een voedseltuintje, spelletjesavonden en feestjes, helpen hierbij. Aan de andere kant werkt de tijdelijkheid van het contract – je mag maximaal vijf jaar in Startblok Elzenhagen blijven wonen – averechts.

Andere gespreksonderwerpen die uitmondden in bijdragen voor de Subjectieve Atlas gingen over de relatie tussen architecturale esthetiek en sociale woningbouw. De bewoners verbaasden zich erover: “Waarom ziet sociale woningbouw er zo lelijk uit? Verdienen mensen met een kleinere portemonnee het niet om in een kwaliteitsvolle woning te wonen?” Goedkope raamkozijnen en vieze gevels zijn te vaak de karakteristieken waaraan je sociale woningbouw kunt herkennen.

“Dat was vroeger anders.” merkte iemand op. “Met de Amsterdamse School als architectuurstroming was er een trend om mooi ontworpen, kwaliteitsvolle sociale woningbouw neer te zetten.” De consensus binnen de groep was duidelijk: de kwaliteit en esthetiek van de gebouwde omgeving om je heen heeft een invloed op je. Als je als sociale-woning-bewoner in een slecht onderhouden pand woont, voel je je als burger ondergewaardeerd.

Na een heerlijke lunch, klaargemaakt door één van de bewoners, startten we met schetsen. Het is altijd een uitdaging om de onderwerpen die je wilt aankaarten op een visuele wijze op papier te krijgen. Met vellen tekenpapier, kleurpotloden, telefoons met fotoarchieven, en google-as-our-friend bij de hand schaardde iedereen zich rond de tafel. De eerdere Subjectieve Atlassen vormden een visuele inspiratiebron.

Amsterdamse stedelijke fenomenen werden visueel uitgepakt: soms als een liefdesbetoog (een fotoserie van alle collectieve tuintjes in de buurt, die niet alleen biologische groenten opbrengen, maar ook veel samenhorigheid met de buurt), soms als een kritiek (een tekening die de drukte van het centrum in juxtapositie zet met de rust van Amsterdam Noord). Al met al heeft de workshop vele hoofden aan het denken, en vele handen aan het ontwerpen gezet.

In de komende weken zullen de deelnemers, de visuele auteurs, hun bijdragen verder uitwerken. De resultaten van dit onderzoek en eerdere workshops zijn te zien in het Open Atelier bij Arcam, en in de publicatie die in december 2022 zal verschijnen.