arcam

Het COC, dat in 1946 werd opgericht, komt op voor de belangen van lesbische, homo, bi, pan, queer, trans en intersekse personen in Nederland en daarbuiten. De letters COC staan voor Cultuur- en Ontspannings Centrum. Deze verhullende naam is destijds gekozen omdat homoseksualiteit nog taboe was in Nederland. Het COC is overigens niet de eerste organisatie in Nederland die opkwam voor de rechten van homo’s en lesbiennes, dat was namelijk het Nederlandsch Wetenschappelijk Humanitair Komitee, opgericht in 1912 door Jacob Schorer.

Het COC zet zich in voor gelijke rechten en acceptatie van LHBTIQA+’s in Nederland en daarbuiten. In de eerste decennia van zijn bestaan richtte het COC zich op het organiseren van opvang en sociale activiteiten voor lesbische vrouwen, homoseksuele mannen en biseksuelen.

In Amsterdam exploiteerde het COC een succesvolle sociëteit en bar-dancing De Schakel van 1955 tot 1978. Voorzitter Benno Premsela (van 1962 tot 1971) trad als eerste openlijk homoseksuele activist naar buiten op de Nederlandse televisie. Vanaf de roerige jaren zestig werd het steeds normaler om uit te komen voor je seksuele oriëntatie waardoor het ook steeds vanzelfsprekender werd dat homoseksuelen en lesbiennes dezelfde rechten hebben zoals alle Nederlanders.

Het COC vestigde zich vanaf ongeveer 1980 in het gebouw ‘Ons Huis’ aan de Rozenstraat in de Jordaan. In 2013 werd het pand verkocht aan Vondel Hotels, dat er Hotel Mercier in vestigde. Het is een viersterren boutique straight-friendly hotel en ontmoetingsplek voor de LHBTIQA+ gemeenschap met 44 kamers en twee suites. Vanaf begin 2019 kreeg het COC de beschikking over een ruime en comfortabel ingerichte ruimte in het souterrain van het hotel voor kantoor-, vergader- en workshopactiviteiten. Twee middagen per week is het bibliotheekgedeelte van de hotellobby afgeschermd ten behoeve van het inloopspreekuur, het maandelijkse Open Huis en andere activiteiten.

De hoofdstedelijke homohoreca beleefde een hoogtepunt in de jaren tachtig, toen er maar liefst 42 homocafés, 7 lesbische cafés, 12 discotheken en 4 homosauna’s in Amsterdam waren – met recht een homohoofdstad. Naast de specifieke straten, waar de homohoreca teruggaat tot vóór de oorlog of anders in de jaren ’50 begint, waren er ook elders in het centrum van Amsterdam nog zaken die van belang waren voor de hoofdstedelijke homo’s en lesbiennes.

Zo was het D.O.K. (afkorting van De Odeon Kelder) aan het Singel in 1954 de grootste homodiscotheek van het naoorlogse Europa. Sociëteit De Schakel van het COC nabij het Leidseplein was een niet minder populaire dansgelegenheid. Beide zaken domineerden meer dan 20 jaar het nachtleven van gay Amsterdam. D.O.K. stond bekend om haar hedonistische reputatie die leidde tot de verbastering van de officiële naam ‘De Odeon Kring’ en later ‘De Odeon Kelder’ tot ‘De Oude Kringspier‘. Het D.O.K. genoot grote bekendheid bij zowel de lokale als de internationale homoscene.

Tegen het eind van de jaren tachtig kwam er concurrentie van nieuwe (homo)discotheken: zo opende in 1987 de avantgardistische RoXY aan het Singel en in 1988 de Exit in de Reguliersdwarsstraat. Hierdoor verloor het D.O.K. haar monopolypositie van weleer, als uitgaansgelegenheid waar homo’s van allerlei slag samenkwamen. Het faillissement, met de bierbrouwer als grootste schuldeiser, betekende in 1989 het einde van het D.O.K..

Het COC was één van de projecten in de tentoonstelling Safe Spaces – Recht op ruimte in de stad (bij Arcam van 05-06 t/m 19-09-21). In deze tentoonstelling onderzocht Arcam hoe ontwerp kan bijdragen aan het creëren van zichtbaarheid acceptatie en bescherming door de toe-eigening van stedelijke ruimtes. Met spandoeken, vlaggen of gebouwen maken uiteenlopende groepen zichzelf zichtbaar in de stad. Ruimteclaims kunnen een tijdelijke vorm hebben (demonstraties), semi-permanent zijn (kleuren, logo’s) of een permanente manifestatie zijn (architectuur, stedelijke ruimte).