arcam

In het centrum van Amsterdam, op het pleintje achter de Westerkerk, ligt het Homomonument. Stevig in de grond verankerd vormt dit granieten monument het zichtbare hart van het homoleven in de hoofdstad. Vrijwel dagelijks zie je hier mensen in overpeinzing of groepjes die zich laten voorlichten over de betekenis van dit monument. Op de punt van het monument, aan de Keizersgracht, worden regelmatig bloemen achtergelaten. Hier vinden jaarlijks ook de Dodenherdenking en de Transgendergedenkdag plaats. Tijdens Bevrijdingsdag en de Amsterdam GayPride wordt er op het Homomonument gedanst en het is daarnaast dé plek om samen te komen voor demonstraties en protesten.

Het monument, ontworpen door Karin Daan, dient ter herdenking van iedereen die vermoord of vervolgd werd (en nog steeds wordt) op basis van seksuele voorkeur en/of identiteit. Daarnaast is het ook inspiratiebron en steun in de strijd voor erkenning, en tegen onderdrukking en discriminatie van de LHBTIQA+ gemeenschap. De roze driehoek verwijst naar het herkenningsteken dat homoseksuelen in de Tweede Wereldoorlog in concentratiekampen moesten dragen. De tekst op het monument ‘Naar Vriendschap Zulk Een Mateloos Verlangen’ is een dichtregel van de homoseksuele, joodse schrijver Jacob Israël de Haan (1881-1924).

Het monument bestaat uit drie roze driehoeken van Rosa Porinograniet. De driehoek die half in het water steekt staat voor het heden en dient als herdenkingsplaats. Als onderdeel van de grote driehoek wijst deze naar het Nationaal Monument op de Dam, dat herinnert aan de slachtoffers van de Duitse bezetting. De driehoek die op het straatniveau ligt staat voor het verleden en draagt de tekst van De Haan. Als onderdeel van de grote driehoek wijst deze naar het Anne Frank Huis aan de achtergelegen Prinsengracht. De driehoek die 60 cm boven straatniveau uitsteekt staat voor de toekomst en dient als ontmoetingsplaats. Als onderdeel van de grote driehoek wijst deze naar het (toenmalige) hoofdkantoor van de homobelangenorganisatie COC aan de Rozenstraat.

Bij de ingebruikname was dit wereldwijd het eerste vrijstaande homomonument in de openbare ruimte. Na de algemene Dodenherdenking in 1979 kon Bob van Schijndel, die lid was van de PSP-homogroep, niet begrijpen waarom joden en in 1978 ook zigeuners wel eigen monumenten hadden gekregen en homo’s niet. Deze oproep kreeg brede maatschappelijke ondersteuning en zodoende werd binnen een paar maanden de Stichting Homomonument opgericht. De gemeenteraad wees al in de zomer van 1979 de Westermarkt als locatie aan en in 1980 werd een prijsvraag uitgeschreven om het monument te ontwerpen. De jury koos uiteindelijk voor het ontwerp van Karin Daan., gebaseerd op de roze driehoek. Voor de verwezenlijking van het monument was zo’n 400.000 gulden nodig en daarvoor werd een grote geldinzamelingsactie begonnen.gestart. Pas nadat verschillende overheden het ingezamelde geld meer dan verdubbelden, kon er begonnen worden met de bouw.

Het homomonument was één van de projecten in de tentoonstelling Safe Spaces – Recht op ruimte in de stad (bij Arcam van 05-06 t/m 19-09-21). In deze tentoonstelling onderzocht Arcam hoe ontwerp kan bijdragen aan het creëren van zichtbaarheid acceptatie en bescherming door de toe-eigening van stedelijke ruimtes. Met spandoeken, vlaggen of gebouwen maken uiteenlopende groepen zichzelf zichtbaar in de stad. Ruimteclaims kunnen een tijdelijke vorm hebben (demonstraties), semi-permanent zijn (kleuren, logo’s) of een permanente manifestatie zijn (architectuur, stedelijke ruimte).