arcam

De nieuwe synagoge heeft een paviljoenachtige uitstraling door haar ligging in het groen en aan het water. Van buiten oogt ze als een eenvoudige, rechthoekige doos van vier lagen, maar staat bij nader inzien vol van symboliek. Zo staat op de gevel in het Hebreeuws, met een typografie van stippen die aan matzes doen denken, een tekst uit Psalm 16: “Steeds houd ik de Eeuwige voor ogen. Ik heb U altijd aan mijn rechterhand. Zo lang U er bent, vrees ik niet.” Daarnaast is er een patroon van Davidsterren als een tafelkleed over het gebouw gedrapeerd. De grote raampartijen aan beide zijde lijken Menora’s, zevenarmige kandelaars die symbool staan voor het licht, en volgen bovendien de contouren van de Sjoel (gebedsruimte). Binnen wordt de zee van daglicht getemperd door speciaal door Inside Outside ontworpen gordijnen waarin aan de ene zijde een patroon van jonge loten en aan de andere zijde een patroon van een oude boom is verwerkt.

Omdat aan synagogen geen specifieke typologische eisen worden gesteld, kon bij het ontwerpen van dit gebedshuis en gemeenschapscentrum vrijelijk worden uitgegaan van een zo efficiënt mogelijke indeling. Alle symboliek die aanwezig is in het gebouw, is gerelateerd aan de functie. Zo heeft architect Bjarne Mastenbroek de as tussen Biema (spreekgestoelte) en Aron Hakodesj (kast met Torarollen) in het midden van de ruimte gesitueerd om 800 toehoorders een zitplek te kunnen geven. De toehoorders zitten aan weerszijden van de as en getrapt boven hen hangen twee balkons met zitplaatsen waarvandaan Biema en Aron Hakodesj altijd zichtbaar zijn. De inrichting van eikenhout en de centrale positie van de rabbijn maken dat overal de sfeer vanuit de gehele ruimte als intiem wordt ervaren.

De toegangsdeuren zijn bekleed met bladgoud (een geschenk van de bouwpartners aan de opdrachtgever/het gebouw) en omringd door stenen afkomstig uit de oude synagoge. Naast de toegangen tot de balkons bevinden zich op de tweede en derde verdieping ook kantoren en lesruimtes. Op de begane grond zijn verhuurbare (feest)ruimten van variabele grootte, een keuken en een Mikwe (reinigingsbad). Een zeer brede trap leidt naar een open ontvangstruimte, de bestuurskamer en de bibliotheek – alle uitgevoerd in schoon beton. Het woord synagoge betekent letterlijk ‘huis van samenkomst’ en door het samenvoegen van deze functies in een gebouw wordt de naam zeer zeker eer aangedaan.

De Synagoge Liberaal Joodse Gemeente Amsterdam was één van de projecten in de tentoonstelling Safe Spaces – Recht op ruimte in de stad (bij Arcam van 05-06 t/m 19-09-21). In deze tentoonstelling onderzocht Arcam hoe ontwerp kan bijdragen aan het creëren van zichtbaarheid acceptatie en bescherming door de toe-eigening van stedelijke ruimtes. Met spandoeken, vlaggen of gebouwen maken uiteenlopende groepen zichzelf zichtbaar in de stad. Ruimteclaims kunnen een tijdelijke vorm hebben (demonstraties), semi-permanent zijn (kleuren, logo’s) of een permanente manifestatie zijn (architectuur, stedelijke ruimte).