arcam

In 360 graden Arcam lichten we wekelijks een nabije buurt uit. Met deze week: De Plantagebuurt. Een groene buurt die vroeger diende als de achtertuin voor de welgestelde Amsterdammer en nu nog steeds oogt als een oase van rust.

Van tuinen naar deftige woonwijk
De Plantagebuurt behoort tot de stadsuitbreiding die rond 1663 begon, uitgevoerd door stadsbouwmeester Daniel Stalpaert. De buurt werd voornamelijk ingericht met parken en tuinen waar de Amsterdamse inwoners aan de drukte van de stad konden ontsnappen. Er mochten alleen niet-permanente woningen worden gebouwd, als bijvoorbeeld tuinhuisjes. Twee van dit soort huisjes zijn nog te zien op de Plantage Middenlaan (Huisjes “Welgelegen” en “Weltevreden” op Plantage Middenlaan 47 en 49).

Ongeveer twee eeuwen later gaat de woningbouw hier echt van start. De buurt is inmiddels gevuld met een dierentuin (ARTIS), een Hortus Botanicus, herbergen, een paar fabrieken, stalhouderijen en een bewaarschool. Rond 1860 vult de massale woningbouw de gaten en lege kavels tussen al het groen op. De bloeiende diamantenindustrie van eind 19^e eeuw zorgt ervoor dat de Plantagebuurt zich verder kan ontwikkelen tot de eerste deftige woonwijk buiten de Amsterdamse grachtengordel.

En nu?
Vanaf Arcam wandel je zo naar de Plantagebuurt. Je vindt nog steeds veel groen en natuur in de wijk. Loop bijvoorbeeld vanaf ons paviljoentje over het Entrepotdok. Wist je dat dit dok zijn naam te danken heeft aan de pakhuizen uit de 17^e en 18^e eeuw? Eind twintigste eeuw zijn veel van deze pakhuizen aan de Entrepotdok omgebouwd naar appartementen en bedrijfsruimtes.

Bekijk vanaf de Nijlpaardbrug de herkenbare vormen van de oude pakhuizen en wandel de groene oase binnen van de Plantagebuurt.

Het eerste gebouw waar je langsloopt, komt van een van de bekendste architecten van Amsterdam. De burcht (1899-1900) van H.P. Berlage werd ontworpen in opdracht van de Algemene Nederlandse Diamantwerkersbond. Berlage inspireerde zijn ontwerp op de architectuur van de Italiaanse stadspaleizen uit de Renaissance, maar dan in een Amsterdams jasje. Ontdek ook de groene stukken in de buurt! Aan het einde van de straat vind je het Wertheimpark. Wist je dat dit het eerste openbare stadspark van Amsterdam was?

Bij de Hortusbrug, vlak naast de Hortus Botanicus, staat een opvallend modernistisch brugwachtershuisje. Het Hortushuisje oorspronkelijk uit 1956 is ontworpen door Dirk Sterenberg. Tegenwoordig is het huisje omgetoverd tot hotel (SWEETS Hotel) en kan je er overnachten.

Vrijwel centraal in deze wijk ligt de brede Plantage Middenlaan. Een laan gevuld met mooie historische panden. Bekijk bijvoorbeeld dit gebouw met een prachtige Art Deco-gevel. In de jaren twintig van de negentiende eeuw werd dit gebouw getansformeerd door Eduard Cuypers, bekend van het kantoorpand van het Algemeen Handelsblad aan de Nieuwezijds Voorburgwal.

Het nieuwe Nationaal Holocaustmuseum in Amsterdam, ontworpen door Office Winhov, is een krachtig symbool van herinnering en veerkracht. Gelegen aan de rand van de oude Joodse buurt, combineert het ontwerp moderne architectuur met historische elementen. Het gebouw is ingetogen en sereen, met strakke lijnen en een lichte stenen façade die een gevoel van rust en reflectie oproept. Grote glaspartijen laten natuurlijk licht binnen, symboliserend transparantie en hoop. Binnenin zorgen eenvoudige, open ruimtes voor een sobere sfeer die respect toont voor de tragedie die wordt herdacht. Dit museum biedt een waardige plek voor bezinning en educatie, waar geschiedenis en toekomst samenkomen.

Een stukje verder op de Plantage Middenlaan kom je het Hubertushuis tegen. Het huis werd 1973 werd het huis ontworpen door Aldo van Eyck samen met Theo Bosch. Het ontwerp onderscheidt van de andere gebouwen in de buurt door het opvallende kleurgebruik. Voor de gevel koos van Eyck naar eigen zeggen voor één kleur, namelijk ‘de regenboogkleur’.

In 2014 werd in ARTIS een nieuw plein geopend op de hoek van de Plantage Kerklaan en de Plantage Middenlaan. Het Artisplein werd ontworpen door Michael van Gessel. Het Artisplein verbindt cultuur, natuur en stad en voelt als vakantie in eigen stad. Een bakstenen ‘tapijt’ brengt de verschillende onderdelen aan het plein bij elkaar. Het openbare plein en park vloeien hier ineen en worden omgeven door de monumentale gebouwen. Geen wonder dat dit de Amsterdamse architectuurprijs won in 2015!

Als je de Plantagebuurt een stukje uit loopt is er ook genoeg modernere architectuur te vinden. Bijvoorbeeld aan de Weesperstraat. Afgelopen jaar is de voormalige diamantenbeurs getransformeerd naar centrum voor de creatieve industrie door Heyligers design + projects en Zwarts en Jansma Architects. Het oorspronkelijke ontwerp van Gerrit van Arkel (1911) is nog steeds herkenbaar aan de Art Nouveau stijl. Wat direct opvalt is de toegevoegde glazen koepel, die doet denken aan een geslepen diamant – geheel passend bij de oude functie.

Verderop de Weesperstraat vind je Zoku, dit hotel is gevestigd in het voormalig kantoorpand van architect Arthur Staal. In 2016 is het monumentale gebouw omgetoverd tot hotel en lofts door ontwerpbureau Concrete en architectenbureau Mulderblauw. Het exterieur is grotendeels behouden gebleven, maar het interieur is geheel veranderd – waarmee het gebouw succesvol herbestemd is en behoed voor eventuele sloop.