Amsterdam viert 20 jaar IJburg!

Een terugblik op de Dag van IJburg van Arcam

13.09.22 Arcam

In september 2022 is het precies 20 jaar geleden dat de eerste bewoners van IJburg, de woonwijk en Vinex-locatie in het oosten van de hoofdstad, de sleutel van hun nieuwe huis kregen.

 

Wist jij dat Arcam vanaf het eerste uur de ontwikkelingen van het kunstmatige eiland heeft gevolgd? Onder de noemer Dag van IJburg organiseerde Arcam in totaal zeven bijeenkomsten vol gesprekken, discussies, boottochten en expedities op de zanderige vlaktes. De Dag van de IJburg werd elk jaar op 19 maart georganiseerd: niet toevallig de datum van het beslissende referendum in 1997.

We nemen je mee 20 jaar terug in de tijd, naar 19 maart 2002, de vijfde keer dat Arcam deze dag organiseerde.

Vijfde Dag van IJburg

Deze lustrum-editie in 2002 van het openbare symposium vond plaats bij de eerste ‘bewoners’ van IJburg: KPN. In de toen gloednieuwe centrale – het eerste gebouw op Haveneiland, werd geëvalueerd wat in die vijf jaar was gebeurd, wat de stand van zaken was, en er werd een kritische blik geworpen op de toekomst, samen met Klaas de Vries (toenmalig directeur Projectbureau IJburg), Igor Roovers (toenmalig projectmanager IJburg), Han Michel (toenmalig projectontwikkelaar en directeur van de IJburger Maatschappij) en Vera Yanovshtchinsky (architect). Voorafgaand aan het symposium kon ‘s middags voor het eerst ook worden gewandeld op Haveneiland, onder leiding van architecten die vanuit hun persoonlijke betrokkenheid het project IJburg commentarieerden.

Een uitgebreide terugblik lees je iets verderop in dit artikel!

Terug naar het heden

Inmiddels wonen er 24.000 mensen op Steigereiland, Haveneiland en de Rieteilanden, en zijn sinds 2020 de eerste bewoners van Centrumeiland in hun veelal zelfbouwhuizen getrokken. (Er komen zo’n 1500 woningen, waarvan 70 procent zelfbouw). In 2024 start de bouw van de eerste woningen op Strandeiland waarvan de eerste woningen in 2025 staan gepland. Het laatste eiland, Buitenland, wordt een groen eiland dat circulair wordt aangelegd. Het landmaken wordt naar verwachting in 2023 gestart.

Op zondag 25 september viert Amsterdam met een programma voor jong en oud het twintigjarig bestaan van IJburg in het Theo van Goghpark en rond de haven.

Uitgebreid verslag van vijfde Dag van IJburg

Het volgende verslag naar aanleiding van de vijfde editie is verschenen op de website ‘De BOX – Architectuur Nieuws Online’. Interessant voor betrokkenen, bewoners van IJburg, ontwerpers, architectuurhistorici, en liefhebbers van terugblikken!

‘Het spits werd afgebeten door Klaas de Vries, directeur van het het projectbureau IJburg . Zijn betoog richtte zich voornamelijk op de infrastructurele aspecten van IJburg, vooral in de periode 2010-2030 omdat het tot 2010, althans planmatig al min of meer vast gelegd is. Ten opzichte van bestaande openbaarvervoersystemen en autowegen ligt IJburg vrij excentrisch. De Vries schetste problemen en mogelijkheden voor toekomstige ontwikkeling. Daarbij voorzag hij vooral de noodzaak en onvermijdelijkheid tot integratie met in de ontwikkeling zijnde plannen voor Almere, waardoor IJburg eerder een centrale regionale positie krijgt dan direct gekoppeld te zijn aan Amsterdam. Hij voorzag daarbij flinke weerstand van natuurbeschermings organisaties maar meende dat het mogelijke verlies aan natuur ruimschoots goedgemaakt werd door nieuw te ontwikkelen natuurgebieden en maatregelen, o.a. 50 hectare water voor parende vissen en vogels.

De volgende spreker, Igor Roovers, projectmanager IJburg hield een betoog onder de titel ‘Het is feest GROOT FEEST’. Ter voorbereiding had hij zich een dag teruggetrokken op het nieuwe land, met de allereerste plannen uit 1996, een bouwhelm en een camera. Roovers vertelde over het hoge ambitieniveau bij de aanvang van het project en de daaruit voortkomende uitgangspunten. Nu de eerste deelgebieden, althans op papier en in de voorberieding gereed zijn concludeert hij dat, ondanks spanningen tussen partijen en de tussentijds opgetreden recessie, een groot deel van de uitgangspunten overeind gebleven is en dat ten opzichte van normale Vinex-locaties een hogere kwaliteit bereikt wordt. Ca 90 % van de auto’s word bijvoorbeeld ondergronds geparkeerd, de verdiepingshoogte van de begane grond is flink hoger dan volgens het bouwbesluit minimal vereist is wat een duurzamere gebruikskwaliteit met zich meebrengt, etc. De dreiging van het uit de hand lopen van de prijzen blijft hem wel zorgen baren en er blijft veel werk aan de winkel om het kwaliteitsniveau ook in de toekomst hoog te houden.

Han Michel, projectontwikkelaar en directeur van de IJburger Maatschappij, voerde een pleidooi voor ruimere woningen omdat deze een grotere toekomstwaarde zouden hebben. Hij lichtte e.e.a. toe aan de hand van een analyse van de eerste 15 kopers van woningen in blok 16 a, ontworpen door architect Vera Yanovshtchinsky [zie gevelbeelden]. Deze kopers blijken voornamelijk jonge, hoogopgeleide en al redelijk bemiddelde starters.

 

IJburg moet in zijn visie een eigen identiteit krijgen en eerder een zelfstandige eenheid in de regio worden dan een afgeleide van de binnenstad van Amsterdam.

Om IJburg een succes te laten worden hield Michel een pleidooi voor het meer bekend maken van IJburg door het in een vroegtijdig stadium reeds open te stellen voor publiek. IJburg moet in zijn visie een eigen identiteit krijgen en eerder een zelfstandige eenheid in de regio worden dan een afgeleide van de binnenstad van Amsterdam. Met het verschijnsel auto [onze geliefde en moordenaar, naar Paul Meurs] zou vrijmoediger omgegaan moeten worden dan nu in de plannen het geval is [de huidige parkeernorm is 1/1]. Als aanbeveling voor de volgende fasen beveelt hij aan programma’s te ‘ontstapelen’. De huidige trend tot het complex stapelen van functies leidt in zijn visie tot onnodige kostenverhoging zonder dat het tot kwaliteitsverbetering leidt. Michel besloot zijn verhaal met het tonen van een aantal van de projecten die de IJburger Maatschappij momenteel in voorbereiding heeft.

 

Als laatste spreker voor de pauze lichtte Vera Yanovshtchinsky het ontwerpproces van blok 16 a toe. Zij toonde zich enthousiast over de vooraf opgestelde spelregels en de rol die elk der actoren [gemeente, stedenbouwkundigen, ontwikkelaars en architecten] in dit proces kunnen spelen. Zij bleek zeer geinspireerd door de grote zandbak in het water die IJburg momenteel is.

Na een ‘netwerkpauze’ met sanitaire mogelijkheden middels dixie-toiletten buiten in de wind en het zand, gaf Gert Middelkoop een komische en kritische bespiegeling op hetgeen de eerdere sprekers te berde hadden gebracht. Hij toonde zich vooral kritisch ten aanzien van het op IJburg te voeren beleid m.b.t. auto’s en het marktconforme bouwen. In zijn visie is de auto niet meer weg te denken en zijn de meeste vormen van openbaar vervoer ongeschikt voor de bewoners van IJburg. Hij ziet de eerste en tweede auto als onvermijdelijk en welhaast als een vanzelfsprekend recht. Bij een goede voorlichting zou de tram eventueel de rol van de derde auto op zich kunnen nemen. De bus is eigenlijk geen vervoermiddel meer voor ‘grote mensen’.

Middelkoop vindt IJburg een entiteit op zich, onvergelijkbaar met andere uitbreidingswijken van Amsterdam. Daarom vindt hij dat de nieuwe wijk niet belast moet worden met typisch Amsterdamse volkshuisvestingspolitieke uitgangspunten. Hij stelt voor om ergens anders een groot illusionair stedenbouwkundig plan onder handen te nemen om de politieke en publieke aandacht van IJburg af te leiden en het in rust te laten ontstaan, zoals dat met het IJ-oeverproject van Koolhaas in relatie tot Borneo-Sporenburg is gebeurd. Tot slot wees hij erop dat als IJburg voltooid is de ‘jaarringen’ van de verschillende economische periodes afleesbaar zullen zijn aan de aard en kwaliteit van de bebouwing.

De geanimeerde discussie onder leiding van Maarten Kloos handelde voornamelijk over de positie van IJburg ten opzicht van de oude stad en de regio. Met name de rol van het explosief uitdijende Almere kwam daarbij sterk aan de orde. De onvermijdelijkheid van het verlaten van het radiale ontwikkelingsmodel van Amsterdam tekende zich daarbij sterk af. Meer en meer zal een soort ‘melkweg Amsterdam’ ontstaan waarin diverse eigen entiteiten, waaronder IJburg, meer of minder zelfstandig functioneren’.

 

Kritisch verslag op Archined

Ook Archined was aanwezig bij de vijfde Dag van IJburg. De verslaggever van dienst ergerde zich aan het ‘grenzeloos optimisme’ van de sprekers.

Website by HOAX Amsterdam