arcam

We zijn inmiddels drie jaar verder en er is veel gebeurd en veranderd in de stad. ARCAM is benieuwd wat er van de plannen terecht is gekomen. Welke projecten zijn er gerealiseerd in de wijken en wat gaat daar de komende jaren nog gebeuren? Kortom, hoe is het nu met de toekomstige wijken van Amsterdam!? Vandaag: een buurt die op een plek met een rijk verleden wordt gebouwd met de kennis en technologisch vernuft van vandaag en met het oog op de toekomst: het Bajes Kwartier.

Van tralies naar balkonhekjes
In oktober 2018 was het zover: de Bijlmerbajes werd gesloopt. Op één toren na ging het iconische cellencomplex volledig tegen de grond. Uit de as van de beruchte gevangenis, waarvan de zes torens het beeld in en rond Overamstel sinds 1978 bepaalden, verrijzen nieuwe circulaire woontorens. Het Bajes Kwartier verwijst niet alleen in naam naar de geschiedenis van de plek, maar ook in bouwkundig opzicht: de wijk zal gebouwd worden met 98% van het materiaal uit de gevangenis. Zo worden de oude tralies gebruikt als balkonhekjes en de celdeuren als bruggen. Hoewel het terrein zich momenteel nog vooral laat kenmerken door de sloop van de Bijlmerbajes, zal hier in 2025 een wijk staan met 1350 woningen, een biologische markt, een school, een verticale stadstuin en nog veel meer!

De transformatie van een gevangenis
De Bijlmerbajes, officieel Penitentiaire Inrichting Overamstel, werd naar ontwerp van Koos Pot-Keegstra (1908-1997) opgeleverd in 1978 en deed tot 2016 dienst als gevangeniscomplex. Daarna bleek het complex veel mogelijkheden te bieden. Zo heeft het complex huisvesting geboden aan jongeren en statushouders, ontstond er een creatieve broedplaats, en werden er tijdens ADE 2018 technofeesten gegeven. Maar vanaf 2018 ging de sloop toch echt van start en inmiddels zijn vijf van de zes gevangenistorens met de grond gelijk gemaakt om plaats te maken voor het Bajes Kwartier.

Terwijl de uiteindelijke contouren van het Amstelkwartier steeds beter zichtbaar worden, staat de bouw van het Bajes Kwartier nog in de kinderschoenen. Hoewel het terrein er nog uitziet als een barre woestenij, gebeurt er genoeg. In het deel van de bajes dat nog overeind staat, is A beautiful mess gevestigd. Hier is de oude wasserette van de gevangenis getransformeerd tot een restaurant, waar vluchtelingen een baan aangeboden krijgen.

Aangezien de plek als gevangenis zo afgesloten mogelijk moest zijn, is het nu de uitdaging om het terrein beter te verbinden met het stedelijk weefsel van Amsterdam. Daar wordt al hard aan gewerkt. Dit jaar is een deel van de onderdoorgang Amstelstroomlaan gerealiseerd, naar ontwerp van A&E architecten. De onderdoorgang wordt uiteindelijk een belangrijke verbinding tussen het Bajes Kwartier en de rest van de stad, met name het Amstelkwartier.

Vier clusters
Het plan voor het Bajes Kwartier, ontworpen door OMA, in samenwerking met Lola Landscape en FABRICations, is verdeeld in vier clusters, namelijk het Kennis-, Design- Centrale- en Amstelcluster. Deze vier zijn met elkaar verbonden door de “verlengde Kalverstraat”, wat een verwijzing is naar de oude Kalverstraat in het voormalige gevangeniscomplex. Bij het ontwerpen van clusters ligt de focus op maximale duurzaamheid en circulariteit.

De clusters hebben elk een eigen functie en identiteit, waarmee een connectie wordt gelegd met een omliggende wijk. Zo gaat de Kenniscluster een relatie aan met het nabijgelegen Science Park en wordt onder andere het nieuwe schoolgebouw van het Spinoza20first gehuisvest. Het Designcluster wordt een bruisende verzamelplaats voor creativiteit. Er komen galeries, werkplekken voor internationale topkunstenaars en een expo ruimte. Maar er komt ook horeca, een verticale tuin met stadslandbouw en een klimhal.

In het Centrale cluster en het Amstel cluster ligt de nadruk op wonen. Aangezien de Centrale cluster het middelpunt van de wijk vormt, vestigen hier ook andere voorzieningen zoals een biologische markt, een kinderopvang en een gezondheidscentrum. Naast wonen ligt in het Amstel cluster het accent sterk op groen. Er komen zeven woontorens, waartussen een weelde aan tuinen en parken mogelijkheid zal bieden tot ontspanning, sport en samenzijn.

Nog even wachten…
De verwachting is dat de nieuwe buurt in 2025 klaar is. De komende tijd zal het terrein gereedgemaakt worden om de bouw van de 1350 woningen te starten, waarvan de eersten halverwege 2021 al in de verhuur en verkoop komen. Met het Bajes Kwartier gaat Amsterdam kennismaken met een nieuw soort wijk die de uitdagingen van de toekomst het hoofd biedt door maximaal in te zetten op groen, duurzaamheid en circulariteit.