arcam

Ook dit jaar staat de vakjury voor de moeilijke taak om het beste gebouw van Amsterdam te kiezen uit een kleurrijke mix van woningen, hotels, scholen, kantoren en overheidsgebouwen, die niet vanzelfsprekend vergelijkbaar zijn. De vakjury bestaat uit vertegenwoordigers van verschillende disciplines: Milad Pallesh, architect, Songül Mutluer, wethouder wonen van de gemeente Zaanstad, en Merel Pit, hoofdredacteur van De Architect.

De vakmatige diversiteit van de jury zorgt voor een mix van perspectieven. Ieder jurylid legt eigen nuances: Milad heeft bijzondere aandacht voor de ontwerpkwaliteit en de beheersing van het ambacht, Songül hecht bijzondere waarde aan inclusiviteit, betaalbaarheid en woonkwaliteit en Merel bekijkt hoe een pand zich verhoudt tot het bredere werkveld en welke ontwerpoplossingen breder toepasbaar zijn. Maar opvallend is hoe de jury zich grotendeels eenstemmig toont. Er is volop discussie, maar een consensus is in de meeste gevallen snel bereikt.

De Gouden AAP is een prijs voor architect én opdrachtgever, maar de jury merkt al snel op dat nog een andere partij van grote invloed is op het welslagen van het project: de gemeente. Van grondprijzen en uitgiftebeleid tot welstandseisen en bouwenvelop, in de meeste gevallen is de betrokkenheid van de (lokale) overheid van cruciaal belang. De jury wil daarom met de keuze voor de winnaar graag een signaal afgeven aan de gemeente: zie wat mogelijk is wanneer architecten en opdrachtgevers de ruimte krijgen. 

De oogst dit jaar toont een stad vol ambitie. Grootschalig en grootstedelijk, multifunctioneel en uitgesproken. Maar ook zijn er verschillen in typologieën en budgetten. De tien genomineerden weerspiegelen de beste Amsterdamse architectuurproductie van het afgelopen jaar. Daarmee zijn alle projecten eigenlijk allemaal winnaars op een bepaald gebied. Hoe bepaal je hieruit welk project de felbegeerde Gouden AAP in de wacht sleept? De jury heeft vooral nagedacht over wat ze wil agenderen en welk project daar het best uiting aangeeft. Er wordt gekeken naar opdrachtgeverschap, beleid, architectuur, vakmanschap, visie, duurzaamheid, ruimtebenutting maar aan het eind van de discussie komen vier belangrijke criteria bovendrijven als meetlat waarlangs de projecten worden gelegd. 

Wat voegt een project toe aan de stad op maatschappelijk niveau? Heeft het project een sociaal hart? Zijn er complementaire functies die iets toevoegen aan de levendigheid van de stad? De vakjury waardeert de projecten die over de grenzen van de eigen kavel heen kijken en een kaveloverstijgend effect hebben. Ook ziet de jury graag een mix van functies. De jury is onverminderd vol lof over Breehorn, waar architect en opdrachtgever aantonen dat het mogelijk is om kwaliteit te brengen in een complex met sociale huurwoningen. Aan de Pontkade zorgt de mix van functies en de afwisseling in gevelmateriaal voor de nodige levendigheid.

In veel projecten komt de samenwerking tussen architect en opdrachtgever goed tot uiting en is de synergie tussen beide zichtbaar in het eindresultaat. Studio Thonik is hiervan het vrolijkste voorbeeld: de signatuur van de ontwerpstudio is letterlijk zichtbaar in de gevel. Opdrachtgever en architect hebben hier nadrukkelijk samen hun visie verbeeld, met als resultaat een klein kunstwerkje voor de stad. 

Soms zijn de samenwerkingsverbanden nog complexer: de gymzalen van het Vossius Gymnasium zijn tot stand gekomen via een omvangrijk co-creatieproces met architect, opdrachtgever, omwonenden én leerlingen. Een voorbeeld van de wijze waarop een complexe verdichtingsopgave vanuit samenwerking kan worden vormgegeven. Soms is het de architect zelf die zich opstelt als opdrachtgever. In Top-Up zien we dat dit een echte toevoeging voor de stad kan zijn. Met de Amsterdam Rechtbank heeft het Rijksvastgoedbedrijf het signaal afgegeven dat denken op de langere termijn loont. Want dan kan er worden geïnvesteerd in betere materialen, zoals natuursteen, maar ook in grotere architectonische waarde.

De wijze waarop de architect het ambacht verstaat moet volgens de jury zichtbaar zijn in het eindresultaat. Is er aandacht voor detail, is de materialisering passend, hoe zijn beperkingen op financieel, programmatisch en functioneel vlak vertaald naar een ontwerp? De Amsterdam Rechtbank is een sterk staaltje technisch vernuft: een zeer complex programma, verpakt als ruimtelijk spel van natuursteen, glas en licht. Ook het appartementsgebouw aan de Foeliestraat is zo’n slim ontwerp. Een geluidsscherm vermomd als gevel, en een aanwinst voor de straat. Het Van der Valk Hotel Zuidas laat zien hoeveel voldoening het geeft wanneer de visie van een ontwerper tot in het kleinste detail tot uitwerking is gebracht. Ook in The George van Dok architecten zien we een sterke visie die tot uiting komt in een uitgesproken gevel, zwierige lijnen en een ingenieus irrigatiesysteem. De masculiene Zuidas is hiermee een kleurrijke dame rijker.

Wat de jury uiteindelijk als belangrijk criterium ziet, is de ‘olievlek’. Is hier een resultaat bereikt dat impact heeft? Kunnen ideeën en ontwerpoplossingen uit het project ook elders worden toegepast? En draagt het op een positieve manier bij aan de toekomst van de stad? Hierin komen eigenlijk alle vooraf besproken thema’s samen. Eén project sprong er wat dat betreft uit. Een voorbeeldstellend project dat aantoont wat mogelijk is wanneer de gemeente de financiële en programmatische ruimte geeft om iets bijzonders te realiseren. Een project met vakmanschap op alle schalen, waardoor niet alleen de publieke ruimtes spectaculair zijn, maar ook de huurwoningen erboven een bijzonder hoge kwaliteit hebben. De mix van functies – waarmee de opdrachtgever verder is gegaan dan het noodzakelijke – zorgt er vervolgens voor dat hier een prachtige aanwinst voor de buurt en de stad is gerealiseerd.  

Klik op de button om het oordeel van de vakjury per project te lezen.