Als de afgelopen weken iets duidelijk hebben gemaakt, is het wel hoe snel onze vaste waarden en ideeën achterhaald kunnen raken. Dat geldt ook voor architectonische begrippen. Arcam is begonnen met een inventarisatie daarvan en beschouwing daarop.
Het Gulbenkian Orkest bracht met 42 musici de 40e Symfonie van Mozart ten gehore via Zoom, en het Nationale Ballet verzorgde met “Hold on” een prachtige lockdown-huiskamerchoreografie voor 25 dansers. Voor New York bestaat nu een Social Distancing map als een eigentijdse variant op de beroemde kaart van Rome van Giambattista Nolli (1748). Maat, schaal en correlatie zijn in alle kunstdisciplines belangrijk. Deel #5 in de serie Architectonisch herijken: Verhoudingen.
Architectuur mag dan een kunstvorm worden genoemd, deze week sloegen de bouwwereld en de brede bouwketen vooral de handen ineen om de sector economisch in de lucht te houden. Maar ook inhoudelijk lijkt de eensgezindheid groot. Niemand die – ondanks de woningschaarste – pleit voor versneld bouwen in weilanden, omdat steden de ‘Petrischaaltjes van de pandemie’ zouden zijn. Natuurlijk vergt de inrichting van de anderhalvemetersamenleving veel inventiviteit, maar dat neemt niet weg dat het debat zich vooral toespitst op de vraag hoe de huidige crisis kan worden aangewend voor vitale steden, levendige openbare ruimtes en gezonde verdichting. Al met al een prachtige agenda voor het toekomstige Ministerie van VROM dat onlangs weer gerehabiliteerd is.
Opvallend is de holistische benadering van de post-pandemische samenleving. Misschien komt dat doordat elke ontwerper ooit werd geïnspireerd door The Powers of Ten:A Film Dealing with the Relative Size of Things in the Universe and the Effects of Adding Another Zero . In deze korte film van Charles en Ray Eames (1977) wordt de kijker via de verste uithoeken van deep space naar moleculair niveau geleid, vertrekkend vanaf een (anderhalvemeter) picknickkleedje in een park in Chicago. De verbinding tussen mondiale, zelfs universele processen en lichamelijke celdelingen, tussen maatschappelijke gebeurtenissen en menselijke verbindingen, wordt verklaard in schaalsprongen van telkens een factor 10.
In 2013 presenteerde architect Andrés Jaque de SUPERPOWERS OF TEN tijdens de Architectuurtriënnale van Lissabon. Het was een hilarische, maar ook bloedserieuze aanvulling op het origineel, waarbij in flamboyante tableaux vivants het picknickkleed werd verrijkt met nieuwe verhaallijnen en een bonte stoet aan personages. Daarmee pleitte hij ervoor om steeds opnieuw alternatieve werkelijkheden te onderzoeken. Dat deed hij onlangs weer met het onheilspellende “The Transscalar Architecture of COVID-19” (2020), waarin hij – in de traditie van de Powers of Ten – de ruimtelijke logistiek van het Coronavirus in kaart brengt.
Kamers, ruimtes, maquettes, kaarten, satellietbeelden en foto’s – maat, schaal en verhoudingen zijn voor ontwerpers een onmisbaar element in het duiden en vormgeven van de leefomgeving. De creatieve manier waarop zij daarmee omgaan, bewijst en passant dat architectuur altijd ook een kunstvorm is.