arcam

Studio Valkenier was betrokken bij Hannekes Boom, De Ceuvel, Tuin van BRET en Schoonschip. Vier projecten die een nieuwe standaard hebben gezet voor eigenaarschap, hergebruik en biodiversiteit, die tot stand kwamen op (toen nog) verweesde plekken in de stad.

Wat is de kracht van autonome architectuur? Vier lessen uit de pionierspraktijk van groen bouwen.

Autonome projecten geven ruimte aan nieuwsgierigheid, dromen en waarden. Anders dan bij projecten in opdracht worden alle betrokkenen mede-eigenaar in een collectief van creatieven, ondernemers en architecten. Dat geeft ruimte en vrijheid, maar ook beperkende randvoorwaarden die dwingen alle beschikbare creativiteit in te zetten. Er is vrijwel altijd een beperkt budget, waardoor waarde een bredere betekenis krijgt. Hergebruik van materialen is niet alleen een duurzame keuze, maar ook budgettaire noodzaak. De combinatie van creatieve vrijheid, creëren in een collectief en de vele praktische randvoorwaarden maken autonoom werk spannend, optimistisch en veelzijdig. Autonome stadsontwikkeling heeft daarmee de potentie om vergeten stukken stad tot leven te brengen en tot aantrekkelijke publieke plekken te maken.

Autonoom werk betekent niet dat je alleen werkt. Wel dat je vrij bent om te kiezen met wie je samenwerkt. In een collectief ontstaan dingen waar je geen invloed op hebt. Je zet iets in beweging dat je een eigen leven moet gunnen. Het stopt niet bij de tekentafel, maar in plaats daarvan loop je het hele proces mee: Je gaat op de koffie bij buurtbewoners en staat het volgende moment in een vuilcontainer oude balken op te vissen, om daarna ter plekke de materialen in elkaar te klussen. Ook na oplevering blijft de verantwoordelijkheid, want je gaat een lange verbondenheid aan met de projecten. Deze combinatie levert een groot netwerk op, groeiende kennis van nieuwe bouw- en ontwerpprincipes en een creatieve impuls om mee te nemen bij werk in opdracht.

Het gebied achter Station Sloterdijk was lang een no-go area. De gemeente gaf groen licht voor autonome ontwikkeling en vanuit het collectief dat hier de ruimte kreeg, ontstond het initiatief voor de Tuin van BRET. Bij De Ceuvel werd een vervuilde oude scheepswerf een plek waar een nieuwe aanpak leidde tot het sluiten van kringlopen, het saneren van de grond via phytoremediatie, lokaal en plantaardig voedsel, en experimenten met toekomstbestendige bouw- en leefmodellen. Een tender voor het Van Hasseltkanaal bood ruimte aan de droom van documentairemaakster Marjan de Blok om met vrienden zo duurzaam mogelijk op het water te wonen. Bij Schoonschip werd de kennis van De Ceuvel doorontwikkeld en hebben we onze eigen buurt kunnen vormen. Een opdrachtgever die autonome stadsontwikkeling mogelijk maakt, geeft ruimte aan architectonisch optimisme om obscure stukjes stad en land weer toegankelijk te maken.

Autonoom werk vraagt je na te denken over de historie en identiteit van een plek en over de middelen en mogelijkheden die er zijn. De dunne lijn tussen de noodzakelijke tekeningen, benodigde vergunningen en het inventariseren hoe de gevonden materialen het nieuwe geheel gaan vormen, dwingt tot creativiteit. Momenteel bouwt Studio Valkenier aan Landgoed Rorik, waar een stukje Beverwijkse polder wordt getransformeerd tot een duurzaam paradijs waar landbouw, natuur en recreatie samenkomen. Middenin de winderige polder verwerkt straks een sterrenkok lokale producten tot culinaire Hollandse pot. Alles wat we nu weten, zetten we opnieuw in. Met nieuwe en bestaande partners, die voortbouwen op nieuwe en bestaande kennis.

Wat zijn de groenste gebouwen van Amsterdam? Arcam zocht het uit en maakte ‘De groene Architectuurgids van Amsterdam 2000-2025’. Wat maakt deze gebouwen energiezuinig, klimaatbestendig en circulair?

De gids is nu verkrijgbaar in de online Arcam shop.