Bijlmerbajes

Pot en Pot-Keegstra, 1978

Zes torens
De Bijlmerbajes, officieel de ‘Penitentiaire Inrichting Over-Amstel’, is van 1978 tot 2016 als gevangenis in gebruik. Het ontwerp voor de Bijlmerbajes door Koos Pot-Keegstra (1908-1997) is gericht op een praktische en functionele inrichting die aansluit bij de Nieuwe Zakelijkheid waarbij eenvoud centraal wordt gesteld. De technologie bood in de jaren zeventig nieuwe mogelijkheden voor het bewaken van de gevangenen. De typologie van een ronde gevangenis met een cipier in het alziende middelpunt was daarom niet meer noodzakelijk. Deuren en liften konden op afstand bediend worden en werden voorzien van een intercom en cameracontrole. De Bijlmerbajes bestond uit zes torens van twaalf tot veertien lagen hoog, een voorgebouw en een verbindingsstraat. Buiten het hek stonden twintig dienstwoningen en een parkeergarage. Twee torens waren voor psychiatrische patiënten. De overige vier torens bestonden elk uit vijf paviljoens met 24 gedetineerden per paviljoen. Elke toren had een etage voor arbeid, een etage voor voorzieningen, een etage voor de staf en een etage met isoleercellen. De torens werden verbonden door een lange gang, die door de gedetineerden de “Kalverstraat” werd genoemd. In de Bijlmerbajes waas plaats voor ongeveer zeshonderd gedetineerden.

Tralies en prikkeldraad ontbreken
Resocialisatie stond centraal bij de Bijlmerbajes en de nadruk werd gelegd op het invoeren van persoonlijke, positieve hulpverlening. Aanvankelijk was er zelfs geen sprake van tralies voor de ramen en prikkeldraad om het complex. Na een aantal ontsnappingen kwamen die er wel. In 1980 vond de eerste ontsnapping plaats waarbij een gevangene over de muur klom. Het jaar 1993 was een dieptepunt voor de gevangenis met de ontsnapping van zeven gevangenen in één jaar tijd.

Bajes Kwartier
De gedetineerden zijn verplaatst naar Justitieel Complex Zaanstad en de Bijlmerbajes sluit in 2016 zijn deuren. Het complex wordt vervolgens tijdelijk in gebruik genomen als asielzoekerscentrum voor 1100 vluchtelingen. Daarnaast zijn tijdelijk ook studentenwoningen, een hotel, een ‘escape room’ en een restaurant in het complex gevestigd. In 2017 verkoopt de Rijksoverheid het terrein voor ruim 84 miljoen euro aan een consortium dat het terrein wil ombouwen tot een autoluwe wijk met als naam Bajes Kwartier. Het plan is om onder andere 1350 woningen op het terrein te bouwen. Bij het bouwen van de wijk wordt er naar gestreefd om 98% van het materiaal van de gevangenis te hergebruiken. In 2019 is een begin gemaakt aan de sloop van vijf torens. Eén toren, de voormalige vrouwentoren, zal behouden en gerenoveerd worden. Deze toren wordt een plek voor stadslandbouw.

Tekst: Anna Peschier

Website by HOAX Amsterdam