De reus van de Keizergracht
Het gebouw van het voormalige genootschap ‘Felix Meritis’ (gelukkig door verdiensten) is een typisch monument van de Verlichting. Het genootschap, dat ten doel heeft de kunsten en de wetenschappen te bevorderen, is in zijn tijd een uiterst progressieve instelling. Het gebouw is jarenlang een cultureel middelpunt in Amsterdam. De bouw ervan is controversieel omdat meerdere huizen op de Keizers- en de Prinsengracht gesloopt moeten worden en omdat het pand twee keer zo hoog wordt als de oorspronkelijke gebouwen. De internationale door de bouwcommissie uitgeschreven prijsvraag wordt gewonnen door Jacob Otten Husly. Door de grote afmetingen van het gebouw ten opzichte van aangrenzende grachtenpanden wordt het gebouw gezien als een vroeg voorbeeld van schaalvergroting. In 1970 heeft het gebouw de status van rijksmonument gekregen.
Een fameuze concertzaal
Het gebouw bestaat uit een vierkant blok dat vier etages telt. Daarachter ligt een ovale aanbouw, de concertzaal. Deze concertzaal is nog steeds beroemd om zijn uitstekende akoestiek en heeft daarom, wat maten betreft, model gestaan voor de kleine zaal van het Concertgebouw. De concertzaal is lange tijd de meest bekende en gebruikte concertzaal van Amsterdam tot de opening van het Concertgebouw in 1888. De rijke detaillering op de hardstenen façade in vijf gebeeldhouwde reliëfs symboliseert de departementen van het genootschap – de beeldende kunsten en de bouwkunst, de letterkunde, de handel, de natuurwetenschappen en de muziek. Het driehoekige fronton staande op vier kolossale Corinthische halfzuilen is kenmerkend voor de stijl van het neoclassicisme. Het grootste gedeelte van het gebouw moet herbouwd worden na een hevige brand in 1932. Voornamelijk om deze reden is van het oorspronkelijke interieur alleen het centrale trappenhuis, het koepeldak en de ovale concertzaal overgebleven. In het koepeldak bevond zich vroeger een observatorium.
In gebruik zoals oorspronkelijk bedoeld
In 1889 is het genootschap genoodzaakt zichzelf op te heffen en het pand te verkopen. Het pand heeft door de eeuwen heen verschillende eigenaren gekend en is meerdere malen keren gerenoveerd en verbouwd. Anno 2020 is het gebouw opnieuw geopend na een drie jaar lange renovatie en verbouwing. Inmiddels wordt het gebouw gebruikt zoals het tijdens de beginfase is bedoeld: als cultureel centrum voor kunst en wetenschappen.
Lieke Haan