De Olympische Spelen in Nederland
Wanneer Nederland in 1923 de Olympische Spelen van 1928 krijgt toegewezen wordt aanvankelijk besloten om het bestaande stadion in Amsterdam, gelegen aan de huidige Argonautenstraat en Jasonstraat, te verbouwen. Deze opdracht wordt verstrekt aan de architect Jan Wils. Al snel wordt echter duidelijk dat dit stadion ongeschikt is voor Olympische wedstrijdsport, onder meer omdat een atletiekbaan ontbreekt. De gemeente verleent Jan Wils vervolgens de opdracht om een geheel nieuw stadion te ontwerpen. De architectuur van het te bouwen stadion zal in overeenstemming moeten zijn met de olympische gedachte, goede verhoudingen hebben en een opgewekt karakter bezitten. Men wenst een gebouw met zuivere lijnen, gevoegd in overeenstemming met de omgeving. Op 1 mei 1928, zeventien dagen voor het begin van de Spelen, wordt het stadion opgeleverd.
Sierlijke toren
Het monument, passend in het Plan-Zuid van Berlage, wordt gekenmerkt door een functionalistische architectuur; muurvlakken worden afgewisseld met bloembakken en overstekken. De Amsterdamse Schoolstijl is duidelijk terug te zien in het gebruik van rode baksteen dat de betonconstructie bekleed, typerende vormen en stalen kozijnen van ramen en deuren. Met het oog op de zon bevindt de lengterichting van het stadion zich in noord-zuid richting. Hierdoor wordt tevens de eretribune beschermd tegen sterke westenwind. De sierlijke Marathontoren, die de hoofdingang van het stadion vormt, is 46 meter hoog en asymmetrisch geplaatst voor de Marathonpoort en fungeert nog altijd als baken van het stadion. In de Marathonpoort zijn twee hardstenen reliëfs verwerkt van kunstenaar Johan Coenraad Altorf. In 1937 wordt het stadion uitgebreid met een extra ring tribunes van beton, eveneens naar ontwerp van Jan Wils.
Stadion in verval
In de jaren tachtig van de 20e eeuw wordt het stadion langzaam maar zeker steeds minder gebruikt. Voetbalvereniging FC Amsterdam heeft er jarenlang zijn thuisbasis maar de club wordt in 1982 na degradatie uit de hoogste divisie opgeheven. Het Nederlands voetbalelftal en A.F.C. Ajax maken in die jaren nog af en toe gebruik van het stadion. Ondertussen verpaupert het gebouw en afbraak lijkt onvermijdelijk. De gemeenteraad besluit in 1987 tot de bouw van een nieuw stadion in Amsterdam-Zuidoost en kiest tegelijk voor sloop van het Olympisch Stadion. Plannen voor woningbouw op het vrij te maken stadionterrein zijn dan al in een vergevorderd stadium. Na een jarenlange lobby wordt in 1996 de afbraak uiteindelijk verhinderd. De daaropvolgende jaren volgt een restauratie onder regie van de architect J. van Stigt. In de periode vlak voor de grondige renovatie krijgt het Olympisch Stadion de status van rijksmonument toegewezen. Door deze renovatie ziet het stadion er nu grotendeels uit als het originele ontwerp van 1928. Veranderingen die zijn doorgevoerd ten opzichte van het oorspronkelijke ontwerp zijn het verwijderen van de staanplaatsen, spelerstunnel en wielerbaan. Het gerestaureerde stadion wordt sinds 2000 weer gebruikt voor sportevenementen, voornamelijk atletiek. De binnenruimte in de ring, de voormalige catacomben, biedt onder meer onderdak aan kantoren en horecavoorzieningen.
EK´s en WK´s
In de zomer van 2016 biedt het stadion onderdak voor het EK atletiek. Hiervoor wordt het stadion voor het eerst sinds de heropening gerenoveerd. Er is een nieuwe baan aangelegd en spring- en werponderdelen zijn verplaatst om de organisatie van het evenement makkelijker te maken. Daarnaast hebben er door de jaren heen verschillende voetbalwedstrijden en NK´s en WK´s van verschillende sporten plaatsgevonden in het stadion.
Lieke Haan