Voormalig Shellterrein wordt stadswijk
Aan de noordoever van het IJ ligt de wijk Overhoeks. Op dit voormalige Shell-terrein worden woningen, werkplekken en stedelijke voorzieningen gebouwd. Van de 27 hectare van Overhoeks gebruikt Shell nog 7 hectare voor het Shell Technology Centre Amsterdam (STCA). De rest van het terrein heeft Shell in 2005 verkocht en wordt sindsdien ontwikkeld tot een stadswijk. De gemeente verwacht dat de bouwprojecten in Overhoeks in 2026 afgerond zullen zijn. Van negen karakteristieke Shellgebouwen op het terrein heeft Bureau Monumenten & Archeologie een aanbeveling gedaan om ze te behouden en een nieuwe functie te geven. Uiteindelijk zijn er slechts twee gebouwen behouden: de A’DAM Toren (voorheen: Toren Overhoeks) en het Groot Laboratorium.
Laboratorium met glas-in-loodramen
Het Groot Laboratorium van Shell ligt verschuilt achter de A’DAM Toren. Het gebouw is ontworpen door C.A. (Kees) Abspoel, de huisarchitect van Shell. Het in rode baksteen opgetrokken gebouw van vijf bouwlagen is in twee fases gebouwd. In 1929 zijn de eerste vier bouwlagen tot stand gekomen en tien jaar later is het gebouw met een extra verdieping uitgebreid. Het is een statig en groot gebouw met drie vleugels. Het heeft twee grote trappenhuizen met glas-in-loodramen, waarvan een aantal door Max Nauta gemaakt zijn. Het raam uit 1947 door Nauta is een oorlogsmonument ter herinnering aan de werknemers van de Bataafsche Petroleum Maatschappij (voorloper van Shell) die zijn omgekomen in de Tweede Wereldoorlog. Er is een feniks afgebeeld die uit vlammen opstijgt. Op het raam staat de tekst: ‘Gij zijt tot vrijheid geroepen’.
Occupybeweging
Het Groot Laboratorium is in 2005 verkocht en staat vervolgens enkele jaren leeg. In oktober 2011 wordt het pand gekraakt door de Occupybeweging. Op last van burgemeester Eberhard van der Laan wordt het gebouw vervolgens ontruimd. Vanaf 2013 vestigt broedplaats A Lab zich in de rechter voorvleugel (gezien vanaf het Overhoeksplein). In de rechter achtervleugel komt een jaar later het Clink Hostel. In januari 2016 wordt de linker voorvleugel door de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten in gebruik genomen.
Tekst: Anna Peschier