arcam

Arcam stelt vast dat het activisme terug is in het woondebat. Dat blijkt uit het grote aantal demonstraties, bewonersacties en de groei van nieuwe woonvormen zonder winstoogmerk. Voor architecten lijkt het echter niet vanzelfsprekend om positie te kiezen aan de zijde van bewoners.

Tegelijkertijd is een nieuwe generatie (architect-)onderzoekers actief die de huidige woonmisstanden en conflicten positioneert in een langere lijn van verwaarlozing, achterstelling en ongelijke behandeling. Dat onderzoek vindt plaats in wijken die (ook) kunnen bogen op een rijke architectuurgeschiedenis (tuindorpen, naoorlogse tuinsteden, hoogbouwwijken).

Samen met drie curatoren(teams) onderzoekt Arcam nieuwe verbanden tussen (architectuur)geschiedenis en woonbeleid in wijken met een grote transformatieopgave vanuit het perspectief van bewoners.

• Hoe kunnen we bewerkstelligen dat bewoners en belanghebbenden als volwaardige gesprekpartners worden gezien in transformatie- en gentrificatieprocessen?
• Hoe kunnen (landschaps)architecten en stedenbouwkundigen hun verbeeldingskracht inzetten om de kloof tussen de systeemwereld (de ‘bouwkolom, de opdrachtgevers, de instanties) en de leefwereld (de bewoners, gebruikers, ervaringsdeskundigen) te verkleinen?
• Hoe kunnen we de eenzijdige architectuurgeschiedenissen (en de rol van de Architect als Genie daarbinnen) completeren en verrijken, met ruimte voor de schaduwzijden van het modernistische vooruitgangsdenken en onvoldoende belichte woon- en architectuurgeschiedenis?

De resultaten van ‘Hervertellingen’ zijn gedurende 2024 in de wijken zelf te zien en vanaf het najaar van 2024 in de tentoonstellingsruimte van Arcam.

Wouter Pocornie is architect, onderzoeker en activist. Hij is betrokken bij Black Archives Bijlmer en lid van de programmaraad van Arcam. Hij zal met zijn werkgroep de geschiedenis van Zuidoost, en Gliphoeve in het bijzonder, hervertellen. ‘De ‘superdiversiteit’ in de Bijlmer is ook een geschiedenis van planvorming die beïnvloed is door spreidingsbeleid, uitsluitingsmechanismen en stigmatisering in beeldvorming.’ Hij werkt in dit project samen met uiteenlopende groeperingen in Zuidoost en laat zich mede inspireren door de aantekeningen van Nizaar Makdoembaks – huisarts in de Bijlmer, die strijdt tegen onrecht en racisme in de Bijlmer. ‘Naarmate de Bijlmer meer niet-witte bewoners huisvestte, werd er meer bezuinigd op alle publieke voorzieningen, ook in de toezichthoudende diensten voor de leefbaarheid en veiligheid

Tayfun Balçik is historicus en journalist, en betrokken bij de bewonersactiegroep Nieuw-West in Verzet. Ook is hij een van de trekkers van de wooncoöperatie De Bundel in Nieuw-West. Sophia Holst is architect en onderzoeker. Haar onderzoek Housing Pain, Healing Strategies brengt onder andere in Amsterdam Nieuw-West in kaart of sinds de jaren 1970 sprake was van gedwongen interne stedelijke migratie als gevolg van woningbouw- en stedelijk vernieuwingsbeleid. In ‘Hervertellingen’ bundelen Sophia Holst en Tayfun Balçik hun kennis en ideeën. Beiden zien grote meerwaarde in de uitwisseling van verhalen binnen verschillende disciplines, ook tijdens hun eigen zoektocht naar wat een inclusieve ontwikkeling van Amsterdam en Nieuw-West kan zijn, met oog op rechtvaardigheid voor lokale bewoners.

Wouter Stroet is grafisch ontwerper, filmmaker en activist. Met zijn werk plaatst hij vraagtekens achter autoritaire systemen en zet hij zich in voor een rechtvaardiger woonbeleid. Hij is onder andere actief bij bewonersorganisatie Verdedig Noord. Voor de hervertellingen zal hij verkennen hoe ‘vergroenings- en verduurzamingsbeleid’ ervaren wordt door met name kwetsbare bewonersgroepen met lage inkomens. In De Kiosk op het Buikslotermeerplein zal hij in gesprek gaan over duurzame alternatieven voor de huidige stedelijke ontwikkeling in het stadsdeel.

Startpunt voor de gesprekken met bewoners is het onderzoek van Ahmed Emin Batman die in beeld en geluid de verhalen van oorspronkelijke Atatürk-bewoners in de jaren 1970 vastlegde. Het onderzoek van Batman naar arbeidsmigranten werkzaam op de werven van de NDSM, liet zien dat (ook) in het verleden niet alle inwoners van Noord in gelijke mate profiteerden van vooruitgang, economische ontwikkeling en innovatie in dit stadsdeel.

Isanne Damen is architectuurhistorica, gespecialiseerd in volkshuisvestingsbeleid en woningbouw in Amsterdam. Als programma- en tentoonstellingsmaker bij Arcam is zij verantwoordelijk voor de Hervertellingen van Noord, Nieuw-West en Zuidoost. Zij laat zien waar de architectuurgeschiedenis ‘vast zit’ in een onvolledig frame en hoe dat zo gekomen is. De input van de curatoren vormt daarvoor de basis. Het eindresultaat van de Hervertellingen is niet alleen een hervertelde architectuurgeschiedenis, maar geeft ook inzicht in welke punten zijn geactualiseerd (welke mythes zijn genuanceerd) en waarom. Tot slot legt zij verbanden leggen tussen de drie Hervertellingen.