arcam

Vakinhoudelijk waren de belangrijkste discussieonderwerpen vooral gericht op de kwaliteit van de woningbouwplattegronden, de inclusieve en toegankelijke stad en de ontwerpopgave achter sociaal-maatschappelijke thema’s, en de verankering van natuurinclusiviteit, biodiversiteit, klimaatadaptatie en transformatie/hergebruik in uitvraag en ontwerpopgaven. De tien genomineerde projecten weerspiegelen die focus. Op 2, 9 en 16 mei 2022 gaan we in Pakhuis de Zwijger dieper in op de 10 genomineerde gebouwen. Gemakshalve hebben we ze daarom gegroepeerd in drie categorieën.

Dit zijn de gebouwen die weliswaar in 2021 werden opgeleverd, maar al veel langer onderwerp van gesprek zijn. Het zijn projecten die specifieke innovaties en prestaties claimen. Het ‘hoogste houten gebouw van Europa’, al snel genuanceerd tot ‘hoogste hybride houten gebouw van Nederland’. Een apenrots (al hebben we “De Krabpaal” ook al gehoord), die als groene vallei wordt gepositioneerd. Een transformatieopgave in voormalig havengebied, waarin de architecten een opmerkelijke verdwijn- en verschijntruc uitvoeren met voormalige wijnsilo’s in het gebied.

Deze projecten  voegen iets nieuws toe aan de stad – niet alleen als silhouet, maar ook in de vorm van technische kennis en nieuwe woonconcepten. HAUT, op het scherpst van de snede doorgerekend, draagt bij aan een nieuwe benadering van co2-neutraal bouwen, met ruimte voor tussenwegen en hybride oplossingen op een moeilijke kavel in het Amstelkwartier. The Harbour Club begon met een staaltje bouwtechniek, gericht op het neutraliseren van geluidsoverlast, en resulteerde in een substantiële toevoeging van middenhuurappartementen en publieke ruimte op Cruquiuseiland, alsook drie unieke woningen in historische wijnsilo’s. Valley beoogt een nieuwe combinatie van programma’s in een setting van beheerste detaillering en weelderige tuinen op hoogte. Het is een formule die de Zuidas nog niet had en die een nieuw type publieke ruimte belooft.

Topprojecten, die thuishoren in de wereldstad die Amsterdam (ook) is, maar de overtreffende-trap-marketing legt de lat hoog. Kunnen deze projecten bij oplevering de hooggespannen verwachtingen waarmaken?

Dit zijn de gebouwen die in bescheidenheid en volharding vorm kregen. Ze staan op locaties in de marge van het stedelijk domein. Een strookje langs een drukke verkeersstraat, een vervallen kavel in een opkomende buurt, een monumentaal pand met moeilijke eigenschappen. Maar voeg daarbij ontwerpers en opdrachtgevers met passie en geduld, met aandacht voor detail en een groot sociaal-maatschappelijk bewustzijn, en dan gebeurt er langzaam iets.

The British School vindt in een voormalige gevangenis (1890) een gezamenlijk onderkomen in Zuid voor drie over de stad verspreide schoollocaties. De architecten kwamen met een eigenzinnige visie op zowel stedenbouwkundige setting als de monumentale waarde van het pand en leveren een gebouw met een verhaal af. Het Nationaal Holocaust Namenmonument kwam tot stand in een langdurig proces van aanhoudende tegenwerking, vond uiteindelijk een plek op een windhoek in de voormalige Jodenbuurt en treft bij oplevering vriend en vijand vol in het hart, niet alleen vanwege de loodzware historie, maar ook vanwege de nieuwe publieke ruimte die het creëert. Spaarndammerhart brengt woningen, rust en ruimte op een plek waar voorheen een school was. Met oog voor natuur en hart voor de stad nestelt dit project zich in een buurt die in hoog tempo aan het gentrificeren is, en biedt daarbij ruimte aan zowel de aanwezige als aan de nieuwe bewoners, zowel de menselijke als niet-menselijke.

Aanwinsten voor de stad in al hun facetten, maar nemen de gebouwen niet al te vanzelfsprekend hun plek in de stad in om de jury’s te verleiden tot uitgesproken stellingname?

De meest optimistische categorie wordt belichaamd door deze vier gebouwen, waarbij de architecten, gedreven door een eenduidige overtuiging, oplossingen zoeken én vinden op onverwachte manieren. De herontdekking van Habraken in Stories in Noord, luxe sociale woningbouw op Zeeburgereiland, een nieuwe ontsluitingsformule in een oud kantoorgebouw bij Sloterdijk, een school opgetrokken uit hergebruikt hout in Nieuw-West.

De Voortuinen bestaat uit woningen die alle direct via een lift worden ontsloten. Het ontbreken van collectieve ruimtes en gangen in het gebouw scheelt aanzienlijk in beheer- en onderhoudskosten. De bonus is een balkon van 45 m2 voor iedereen (ongeacht de omvang van de woning), uitzicht op de stad, en bomen voor je raam op elke verdieping. Stories biedt niet alleen een flexibel en demontabel casco, maar ook moestuinen, energieleverende voorzieningen en buurtverhalenvertellers. Een collectief groensysteem tot op de bovenste verdieping is afgestemd op het microklimaat op elke verdieping. De Finish is – net als bijna elk andere gebouw in 2021 – uitgevoerd in messing, goud en groentinten, maar is er in geslaagd om zowel de royale ramen en balkons aan de straatzijde als de galerijontsluitingen in de binnenhof een gevoel van luxe en overmaat mee te geven. Basisschool De Wereldburger is niet alleen het resultaat van slim rekenen en onderhandelen, maar werd door concept en organisatie ook een krachtig centrum van wijksynergie.

Baanbrekend zijn ze alle vier, maar is er voldoende aandacht voor architectonische kwaliteit als de nadruk op pragmatisch idealisme ligt?

Op weg naar de bekendmaking van de winnaar(s) van 2022 gaan we op alle projecten dieper in. Dat doen we met alle architecten en opdrachtgevers, maar ook met individuele leden van de twee jury’s. In drie sessies praten we in Pakhuis de Zwijger over de totstandkoming, en besteden we aandacht aan specifieke aandachtspunten. Wat is hun specifiek vernieuwende waarde? Dragen ze bij aan de sociale cohesie in de stad? Welke gebouwen zijn rolstoeltoegankelijk?

De enige vraag die we niet gaan beantwoorden, is welk(e) van deze gebouw(en) zich het beste gebouw van Amsterdam mag/mogen noemen. Dat zullen de jury’s op donderdagavond 19 mei bekendmaken tijdens de feestelijke uitreiking van de AAP 2022 in Westbeat.